T24 müellifi Tolga Şardan, Soma faciasının üzerinden 8 yıl geçmesine karşın, haklarında soruşturma başlatılan devlet vazifelileri için bir buçuk yıldır iddianame hazırlanmadığına dikkat çekti, “Başlatılacak soruşturmada işin ucunun ‘daha üste ulaşmasından’ mı korkuluyor?” diye sordu.
Facianın sivil sanıklarının yargılanmasının tamamlandığını lakin hususun devlet vazifelileri boyutunun ısrarla sumen altı edilmeye çalışıldığını belirten Tolga Şardan’ın, Soma Faciasının yargı kademelerini yazdığı “Soma’da 16 aydır açılmayı bekleyen iddianame: Devlet vazifelileri ne vakit yargılanacak?” başlıklı yazısının ilgili kısmı şöyle:
“Facianın akabinde başlatılan isimli ve idari soruşturmalar iki farklı tarafta yürütüldü.
Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi’nde 2015’te başlayan yargılamada 2016’da belgeye giren eksper raporu, facianın çıplaklığını ortaya koydu. Raporda, ‘Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ve Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın (ÇSGB) ihmali ve kusuru olduğu’ açıkça belirtildi.
Bilirkişi raporundaki tespitler, Soma faciası yargılama belgesinde ‘kamu vazifelileri ile bakanlıkların kusur ve ihmalleri olduğunu’ belirten birinci resmi görüş oldu.
Rapordaki ETKB’na bağlı Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM) hakkındaki değerlendirmeden bir tespit aktarmak gerekirse; ‘planlanandan iki kat fazla üretim yapıldığı, üretim artmasına karşın havalandırmayı sağlayan ana vantilatörün kapasitesinin değiştirilmediği’ görüldü.
Diğer bir tespit de şöyle:
‘(…) Birebir vakitte teknik şartlar ortasında gaz maskelerinin personellerin madenden kaçmasına imkan tanımamasından üretim zorlamasına, maden içi aktif haberleşme ve alarm sistemi bulunmamasından acil durumlar için bir planlama yapılmadığı (…)’
* * *
Akhisar’da 2015’te başlayan yargılama Nisan 2022’de, Ankara’da Yargıtay kararıyla sonuçlandı.
Yedi yıl içinde şunlar yaşandı: Mahallî mahkemede 2018’de tamamlanan yargılama İstinaf’ta onaylandı, fakat Eylül 2020’de Yargıtay’dan döndü. Yargıtay 12. Dairesi, işletmenin sahibi Can Gürkan’ın da ortalarında bulunduğu dört sanığa “olası kastla 301 defa öldürme ve 162 kere yaralama’ kabahatinden ceza verilmesini istedi.
Bu ortada birebir vakitte işletmeci şirketin idare konseyi lideri olan tutuklu sanık Can Gürkan, Nisan 2019’da yurt dışına çıkış yasağı kuralıyla cezaevinden tahliye edildi.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Yargıtay 12. Ceza Dairesi’ndeki üyelerin kimilerinin değişmesiyle birlikte Ocak 2021’de Daire’nin evvelki kararına itiraz etti. İtirazda sanıklar hakkında ‘taksirle vefata neden olmaktan’ ceza verilmesi istendi.
Dosya, bir sefer daha Yargıtay 12. Ceza Dairesi’ne döndü. Yeni heyet, ikiye karşı üç oyla evvelki kararını bozdu. Sanık Can Gürkan’ın ‘bilinçli taksirle mevte ve yaralanmaya neden olmaktan’ yargılanması gerektiğini belirtti!
Ardından davada başa dönüldü. Yargılama Nisan 2021’de Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi’nde tekrar görülmeye başlandı.
Davanın Haziran 2021’de gerçekleşen dördüncü duruşmasında Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi, tutuksuz yargılanan Soma Kömür İşletmeleri A.Ş İdare Konseyi Lideri Can Gürkan’a ‘bilinçli taksirle öldürme ve yaralamaya neden olma’ kabahatinden 20 yıl; maden mühendisleri Efkan Kurt ile Adem Osmanoğlu’na 12’şer yıl 6’şar ay mahpus cezası verdi.
Bu cezalar sonucunda sanıklar tutuklanmadı.
Nihayetinde, Nisan 2022’de Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi’nin temyize giden kararının düzeltilerek onanmasına karar verdi.
Böylece isimli yargılama tamamlandı. Sanıklar, Yargıtay’daki heyetin değişmesi sonrasında ‘suçun niteliğini değişmesi’ ile az cezayla kurtuldular.
* * *
Buraya kadar özetleme çalıştığım süreç, facianın sivil kısmında yer alanlarla ilgili. İşin bir de devlet vazifelileri boyutu var elbette.
Önceki kısımda, faciayla ilgili hazırlanan eksper raporlarında kamu kurumları ve görevlilerine yönelik tespitlerden bir kısmını aktardım.
Bu tespitler ışığında aileler ve avukatların başvurusu üzerine ÇSGB, devrin İş Sıhhati ve Güvenliği Genel Müdürü Kenan Özer başta olmak üzere 13 iş müfettişi hakkında idari soruşturma başlattı.
Madenciler ismine ÇSGB’na yapılan müracaatın maksadı, adeta katliam yaşanan maden ocağının denetlenip denetlenmediği, denetleme süreçlerinde neler yaşandığı, olumsuz şartların görülmesini engellemek hedefiyle siyasi baskı olup olmadığını ortaya çıkarılmasıydı.
Bakanlık, kendi çalışanından olan 13 kişi hakkında soruşturma müsaadesi açılmasına müsaade vermedi. Belge, şikâyetçi tarafın müracaatıyla Danıştay’a gitti. Danıştay Birinci Dairesi, Aralık 2015’te itirazı reddetti.
Bu ortada, Mart 2020’de devreye Anayasa Mahkemesi kararı girdi. AYM, ömrünü yitiren madencilerden on birinin yaptığı müracaat sonrasında, madencilerin ‘Anayasa’nın 17. unsurunda teminat altına alınan ömür hakkının ihlal edildiği’ne hükmetti.
AYM’nin kararı sonrasında Danıştay Birinci Dairesi, bu kere yeni karar aldı. Daire, Aralık 2020’de aldığı kararla birinci kararda ismi geçen kamu vazifelileri hakkındaki ‘soruşturma müsaadesi verilmemesi’ kararını kaldırdı.
Böylelikle 13 kamu görevlisine yargı yolu açıldı. Danıştay Birinci Dairesi, Aralık 2020’de alınan kararı tam altı ay bekletti! Karar Haziran 2021’de Soma Cumhuriyet Başsavcılığı’na gönderdi.
* * *
Peki Soma Cumhuriyet Başsavcılığı ne yaptı? Koca bir ‘hiç’.
Danıştay kararının Soma’ya gönderilmesinin üzerine koskoca 16 ay geçti lakin savcılık şimdi iddianame hazırlamadı.
Devlet vazifelilerinin faciadan sorumlu olup olmadığının ortaya çıkarılmasını sağlayacak soruşturma iki savcı eskitti. Evrak şu anda üçüncü savcıda. Lakin şimdi bir kıpırdama yok! Yakın vakitte olacak üzere de durmuyor aslına bakarsanız.
Doğrusunu isterseniz bir buçuk yıla yaklaşan ‘sümenaltı’ durumu, belgenin içindeki kamu vazifelileri için dezavantaj yaratıyor.
Belki hatasız oldukları ortaya çıkacak! Tahminen kendilerine gelen talimatlara nazaran hareket ettikleri anlaşılacak! Tahminen işin içine öbür ‘büyükler’ girecek!
Avukat Murat Kemal Gündüz’le gelinen son durumu görüştüm. Belgeyi faciada iki yakınını yitiren Avukat Berrin Demir’le yakından takip eden Gündüz epeyce sıkıntılı:
‘Ortada tabirler var. Uzman raporu var. Anayasa Mahkemesi’nin kararı var. Lakin bir türlü Soma’da savcılık soruşturmasını bitirip kamu davasını açamadı. Anayasa Mahkemesi’nin kararı herkesi bağlar, fakat Soma’da savcılık Danıştay’dan gelen kararın üzerinden 16 ay geçmesine rağmen hala olduğu üzere duruyor. Sekiz yıldır kamu görevlilerini hâkim önüne çıkaramadık bir türlü.’
* * *
İktidar, fakirin oyunu almak için fakire çıkarttırdığı kömürü dağıtıyor. Döngü bu.
Yıllarca bölgede tütün ekerek hayat gayreti veren halk, üreticiliğin bitme noktasına gelmesiyle yer üstünü bırakıp yer altından ekmek parasını kazanmaya çalışıyor.
Yargılamaya temel olan eksper raporunun tamamına bakıldığında, madencilerin yerin 800 metre altında yaşadıkları net biçimde anlaşılıyor.
Devlet, 301 madencinin yitirilmesine rağmen bir türlü hesap vermeye yanaşmıyor. Üstüne üstlük madenin işletilmesinde ve faciada sorumluluğu bulunanların ortaya çıkarılmasını da ağırdan alıyor.
Az cezayla kurtarmaya çalışıyor. Güya hayatlarını yitirenler kendi yurttaşı değil!
Başlatılacak soruşturmada işin ucunun ‘daha üste ulaşması’ndan mı korkuluyor?
Unutmamak gerekir ki; hukuk bir gün herkese lazım olacak!..” (YAZININ TAMAMI)